استان تهران یک درصد مساحت کل کشور را شامل می‌شود، به گونه‌ای که ۱۸ درصد جمعیت کشور در یک درصد خاک ایران به صورت متراکم بارگذاری شده است. این امر موجب شده تا سالانه حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب یعنی معادل یک چهارم آب شرب کشور در این استان استفاده شود.

۲۰ درصد آب کل کشور در شهر تهران مصرف می‌شود

از سوی دیگر شهر تهران حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب و تقریبا برابر با ۲۰ درصد آب کل کشور در شهر تهران مصرف می‌شود؛ این درحالی است که منابع تامین آب شهر تهران ۵۰۰ حلقه چاه و پنج سد در اطراف تهران شامل سد طالقان و امیرکبیر در غرب تهران و سدهای لار و لتیان و ماملو در شرق تهران است.

پایتخت در سال ۱۴۰۰ با کاهش ۴۵ درصدی منابع و ۴۶ درصدی بارش‌ها و افزایش نسبی دما نسبت به سال گذشته روبرو بود، به همین منظور شرکت آب و فاضلاب استان تهران، با مجموعه اقدامات توسعه‌ای، بهبود شیوه‌های بهره‌برداری و اقدامات فرهنگی توانست بر تنش آبی فائق آید و سال ۱۴۰۰ را بدون هیچ اخلالی در روند آبرسانی پشت سرگذارد.

رسیدن به استاندارد جهانی هدررفت آب تا سال ۱۴۱۰

مابه‌التفاوت تولید و مصرف را آب به حساب نیامده می‌نامند که بخشی از آن هدررفت ظاهری و بخشی هدررفت واقعی است.

بنا به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران هم اکنون هدررفت آب تهران ۲۲ درصد است. او می‌گوید: مطابق قانون موظفیم تا سال ۱۴۱۰ عدد هدررفت آب را به ۱۵ درصد برسانیم که هم‌تراز با استانداردهای جهانی است.

نوسازی شبکه‌های آبرسانی فرسوده قبل از به پایان رسیدن عمر مفید لوله‌ها یکی از راه‌های جلوگیری از هدررفت است. در همین چارچوب آبفای استان تهران امسال با اعتباری افزون بر ۴ میلیارد و ۲۳۸ میلیون ریال ۱۶۰ کیلومتر از شبکه فرسوده آبرسانی و ۱۴ هزار رشته انشعاب فرسوده در سطح استان را نوسازی کرده است. همچنین در چارچوب آبرسانی به نقاط جدید و تامین آب شرب، امسال ۱۵۷ کیلومتر خطوط انتقال و ۷۵ کیلومتر توسعه شبکه با لوله‌هایی در اقطار پایین‌تر در استان تهران اجرا شده است.

تدوین برنامه بهره‌وری آب تهران در سال ۱۴۰۱

در تهران بیشترین حالت بارندگی هم که رخ بدهد سدهای تهران گنجایش بیش از یک میلیارد مترمکعب را ندارند. مطابق آمار رسمی مصرف آب در تهران نزدیک به ۸۰۰ میلیون متر مکعب است که بنابر این در یک سال پر باران هم ما بیشتر از ۲۰۰ میلیون متر مکعب نمی توانیم ذخیره کنیم.

شرکت آب و فاضلاب استان تهران در چارچوب اجرای سیاست‌های مدیریت تقاضای آب در استان تهران، برنامه بهره‌وری آب تهران در سال ۱۴۰۱ را تدوین کرده است. این برنامه در چارچوب کاهش آب بدون درآمد و پایش مداوم تدوین شده است.

برنامه بهره‌وری آب تهران شامل اقداماتی از جمله: تدقیق احجام تولید آب از طریق طراحی و اجرای تاسیسات دبی‌سنجی، کالیبراسیون مدل هیدرولیکی وضعیت موجود، مجزاسازی پهنه‌های فشاری برای رصد تولید و اندازه‌گیری هدررفت آب، آنالیز کمینه جریان شبانه و شفاف‌سازی حجم هدررفت واقعی، محاسبه بالانس آب، مدیریت هوشمند فشار براساس مدل هیدرولیکی، شناسایی انشعابات غیرمجاز و قطع یا تبدیل آن به انشعاب مجاز، تعویض کنتورهای خراب و از کارافتاده و یا دارای خطای اندازه‌گیری، ساماندهی انشعابات فضای سبز و… است.

چالش غیرمجازها

شرکت‌های آب و فاضلاب به عنوان متولی تامین و توزیع آب شرب بهداشتی مردم نقش اساسی و غیر قابل انکاری در این امر دارند، زیرا از یک سو با صرف هزینه‌های گزاف آب سالم و قابل شرب را به دست مشترکان خود می‌رسانند و از سوی دیگر به دلیل محدودیت‌های قانونی امکان دریافت بهای خدمات خود را مطابق قیمت تمام‌شده ندارند.

چنانچه با این اوصاف بخشی از این محصول را نیز به دلیل تخلفات مشترکان خود از دست رفته ببینند، عملاً امکان استمرار خدمت‌رسانی مطلوب را نخواهند داشت.

یکی از چالش‌های اساسی شرکت‌های آب و فاضلاب برای ارائه خدمات بهتر و کیفی‌تر به مشترکان وجود انشعاب‌های غیرمجاز آب است. این شرکت امسال در اقدامی گسترده موفق به شناسایی بیش از ۱۳ هزار و ۵۸۰ رشته انشعاب غیرمجاز و بیش از ۶۳ رشته انشعاب غیرمجاز فضای سبز در استان تهران شد.

استفاده غیرمجاز از آب نه تنها موجب امکان آلودگی شبکه توزیع و کاهش طول عمر شبکه توزیع آب می‌شود، بلکه هدررفت آب را افزایش داده و به دستگاه‌های اندازه‌گیری آب نیز خسارت وارد می‌کند. این اقدام همچنین موجب اخلال در خدمات‌رسانی به سایر زون‌های شبکه به جهت افت فشار وارده به شبکه شده و میزان آب بدون درآمد را افزایش می‌دهد.

پیشرفت ۷۳ درصدی فاضلاب در شهر تهران
تاکنون بیش از ۴۱ درصد جمعیت پایتخت تحت پوشش طرح فاضلاب شهری قرار گرفته‌اند و متوسط وزنی طرح فاضلاب تهران به لحاظ پیشرفت ۷۳ درصد است. برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای این طرح ۹ هزار کیلومتر است و تاکنون ۸۸ درصد عملیات لوله‌گذاری این طرح با موفقیت انجام شده است. این پروژه بزرگ در بخش احداث تصفیه‌خانه ۵۶ درصد پیشرفت داشته و در بخش اجرای تونل و خطوط اصلی نزدیک به ۱۹۰ کیلومتر تونل در شهر تهران اجرا شده که معادل ۹۰ درصد پیشرفت در این طرح است.

با تکمیل تونل فاضلاب‌روی غرب تهران و با هدف تامین دبی تصفیه‌خانه فاضلاب غرب تهران (فیروزبهرام)، امسال نصب گسترده انشعاب فاضلاب در مناطق ۹، ۲ و ۵ شهرداری تهران آغاز شد تا ساکنان غرب پایتخت از امکانات این پروژه زیست‌محیطی بهره‌مند شوند.