تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور، طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ با افزایشی ۲/۳ برابری و تعداد دانشجویان خارجی در ایران نیز طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ با افزایشی ۸ برابری همراه بوده است.
هم‌زمان با افزایش دانشجویان خروجی از کشور و همچنین دانشجویان ورودی به کشور، رتبه دانشجوفرستی و دانشجوپذیری کشور بهبود یافته است؛ به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۸، کشور ایران حائز رتبه نوزدهم در میان کشورهای دانشجوفرست و رتبه سی‌ویکم در میان کشورهای دانشجوپذیر بوده است.
علاقمندی به منطقه آمریکای شمالی و اروپای غربی
اگرچه کشورهای منطقه آمریکای شمالی و اروپای غربی، همواره اصلی‌ترین مقاصد دانشجویان ایرانی برای تحصیل بوده‌اند اما طی سال‌های گذشته و به دلیل ایجاد محدودیت‌های سخت‌گیرانه ویزایی خصوصا از سوی کشور آمریکا و افزایش هزینه‌های مهاجرت برای دانشجویان ایرانی، شاهد افزایش دانشجویان ایرانی در کشورهایی چون ترکیه، آلمان، کانادا و ایتالیا بوده‌ایم.
کشورهای همسایه در صدر مهم‌ترین کشورهای دانشجوفرست به ایران
همچنین مهم‌ترین کشورهای دانشجوفرست به ایران، کشورهای همسایه ایران بوده‌اند. در سال ۱۳۹۸، کشور افغانستان با ۴۶ درصد و کشور عراق با ۲۴ درصد، بیشترین جمعیت دانشجویان خارجی در کشور را به خود اختصاص داده و کشورهای لبنان، سوریه و چین در رتبه‌های بعدی قرار داشته‌اند.
اگرچه تعداد دانشجویان خارجی در ایران طی دهه گذشته، افزایش یافته اما این میزان با هدف تعیین‌شده در برنامه ششم توسعه که جذب ۷۵ هزار دانشجوی خارجی در ایران تا سال ۱۴۰۰ بود، فاصله زیادی دارد.
دلایل مهاجرت دانشجویان به خارج
اگرچه اشتیاق به تحصیل در دانشگاه‌های برتر دنیا، یکی از انگیز‌های اصلی دانشجویان ایرانی برای تحصیل در خارج از کشور است، اما انگیزه‌های اقتصادی و دستیابی به زندگی بهتر در خارج از کشور و مهاجرت از طریق کانال تحصیلی، یکی از اصلی‌ترین عواملی است که می‌تواند توضیح‌دهنده روند روبه‌رشد تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور باشد.
نتایج پیمایش محک اشتیاق و تصمیم به مهاجرت در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان سال ۱۳۹۲ به بعد که در اسفند ۱۳۹۹ انجام گرفته و ۲۰۶۵ نفر از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان کشور در آن شرکت کرده‌اند، نشان می‌دهد که وضعیت کلی کشور و عامل اقتصادی، مهم‌ترین انگیزه و دلیل دانشجویان و فارغ التحصیلان برای مهاجرت از کشور است.
نبود فرصت‌های ایفای نقش و حس مفید نبودن در کشور، ضمن تقویت انگیزه‌های مهاجرت، باعث می‌شود که بسیاری از دانشجویان در حین و بعد از فارغ‌التحصیلی، برای مهاجرت اقدام کنند.
رصدخانه مهاجرت ایران با بررسی‌های میدانی مستمر و رصد دقیق مراکز دادهای و بانک‌های اطلاعاتی خود، یگانه مرجع انتشار آمار این حوزه محسوب می‌شود.
